Bạn là giáo viên đang trăn trở làm sao để triển khai giáo dục STEM hiệu quả trong lớp học? Việc xây dựng một Kế hoạch bài dạy STEM tích hợp sâu sắc, hấp dẫn và phù hợp với học sinh liệu có phức tạp? Đừng lo lắng! Bài viết này sẽ đi sâu giải đáp những băn khoăn thường gặp của giáo viên khi tiếp cận STEM, từ việc tìm ý tưởng, cấu trúc bài dạy cho đến lựa chọn vật liệu và đánh giá. Cùng Liên Việt tìm hiểu mẫu chuẩn mới nhất kèm theo hướng dẫn dễ áp dụng cho mọi cấp học, môn học.
Kế hoạch bài dạy STEM là gì?
Kế hoạch bài dạy STEM là một kế hoạch chi tiết, cụ thể, hướng dẫn cách thức tổ chức một hoạt động giáo dục tích hợp các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học (STEM). Mục tiêu của kế hoạch này là giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua việc trải nghiệm thực tế và ứng dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.
Bài dạy STEM không giống với bài học truyền thống đơn môn. Ở đây sẽ tập trung vào vận dụng kiến thức đa ngành để giải quyết một tình huống thực tế. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, thiết kế, thử nghiệm và thuyết trình sản phẩm.
Mục tiêu chính:
- Gắn kiến thức sách vở với đời sống thực tiễn hàng ngày.
- Kích thích hứng thú học tập qua hoạt động sáng tạo, khám phá.
- Rèn kỹ năng tư duy phản biện, hợp tác nhóm, giao tiếp và giải quyết vấn đề.
- Khơi dậy đam mê với khoa học và công nghệ ở học sinh.
Cách thiết kế kế hoạch bài dạy STEM đúng chuẩn
Để xây dựng một kế hoạch bài dạy STEM hiệu quả, giáo viên cần thực hiện theo quy trình tích hợp gồm 6 bước cơ bản. Quy trình này giúp chuyển từ ý tưởng thực tiễn thành bài học tích cực, sáng tạo, phát triển toàn diện năng lực học sinh. Cụ thể như sau:
Bước 1: Xác định vấn đề thực tiễn đối với học sinh cần giải quyết
Bước đầu tiên để thiết kế khai kế hoạch bài dạy STEM là bạn phải lựa chọn một vấn đề thực tế có ý nghĩa đối với học sinh. Vấn đề cần gắn với đời sống, có thể là môi trường, tiết kiệm năng lượng, sức khỏe hay một nhu cầu trong sinh hoạt hàng ngày. Việc xác định đúng vấn đề sẽ tạo động lực học tập và khơi dậy tính sáng tạo ở học sinh. Đây cũng là nền tảng xuyên suốt để tích hợp kiến thức các môn học liên quan.
Bước 2: Nghiên cứu kiến thức nền liên quan đến bài học
Sau khi xác định được vấn đề, học sinh cần tìm hiểu các kiến thức đã học có liên quan từ môn Toán, Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật,… Quá trình này giúp học sinh hiểu rõ mối liên hệ giữa lý thuyết và ứng dụng thực tiễn. Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, giúp các em khai thác kiến thức nền một cách hiệu quả. Đây là bước củng cố kiến thức, chuẩn bị cho giải pháp thiết kế tiếp theo không thể bỏ qua trong khai kế hoạch bài dạy STEM.
Bước 3: Đề xuất và lựa chọn giải pháp phù hợp tối ưu
Học sinh được khuyến khích suy nghĩ, lên ý tưởng và đưa ra nhiều giải pháp sáng tạo để giải quyết vấn đề. Thông qua thảo luận nhóm, các em sẽ đánh giá ưu – nhược điểm từng phương án, từ đó chọn giải pháp tối ưu nhất. Đây là giai đoạn rèn luyện tư duy phản biện và kỹ năng ra quyết định. Sự tham gia chủ động của học sinh chính là điểm nổi bật trong phương pháp STEM.
Bước 4: Chế tạo mô hình hoặc nguyên mẫu
Học sinh dựa vào giải pháp đã chọn để bắt đầu chế tạo sản phẩm mô hình hoặc nguyên mẫu bằng các vật liệu đơn giản. Trong bước này các em sẽ trải nghiệm quá trình thiết kế kỹ thuật và học cách hiện thực hóa ý tưởng. Giáo viên đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật, giám sát an toàn. Ở bước này là lúc các em phát huy tối đa tính sáng tạo, khả năng làm việc nhóm.
Bước 5: Thử nghiệm, đánh giá và điều chỉnh sản phẩm của học sinh
Sau khi hoàn thành bước mô hình, học sinh sẽ tiến hành thử nghiệm và đánh giá mức độ hiệu quả của sản phẩm. Dựa trên các tiêu chí đã định, mỗi nhóm sẽ xác định điểm mạnh, hạn chế và thực hiện điều chỉnh nếu cần. Bước này giúp học sinh hiểu được vai trò của phản hồi, cải tiến trong thực tiễn, rèn luyện kỹ năng tự đánh giá và cải thiện sản phẩm.
Bước 6: Chia sẻ kết quả và thảo luận
Ở bước cuối cùng trong khai kế hoạch bài dạy STEM học sinh sẽ trình bày sản phẩm, quy trình thực hiện và kết quả đạt được trước lớp hoặc hội đồng đánh giá. Các em cũng tham gia phản hồi, góp ý sản phẩm của nhóm khác nhằm học hỏi lẫn nhau. Đây là cơ hội để rèn luyện kỹ năng thuyết trình, làm việc nhóm, giao tiếp hiệu quả hơn. Việc chia sẻ giúp củng cố kiến thức, lan tỏa tinh thần sáng tạo trong học tập.
Xem thêm:
Ví dụ thực tế về kế hoạch bài dạy STEM
Để giúp thầy cổ hiểu rõ cách triển khai kế hoạch bài dạy STEM theo từng cấp học, dưới đây là các ví dụ cụ thể từ lớp 1 đến lớp 5. Mỗi kế hoạch đều được thiết kế theo đúng quy trình 6 bước STEM, tích hợp kiến thức liên môn, hướng đến phát triển năng lực học sinh. Cụ thể:
Kế hoạch bài dạy STEM lớp 1
Chủ đề: Làm chong chóng gió từ giấy
Thời lượng: 1 tiết
Môn học tích hợp: Tự nhiên và Xã hội, Mỹ thuật, Thủ công
- Vấn đề thực tiễn
Gió là hiện tượng quen thuộc nhưng không phải học sinh nào cũng hiểu được tác dụng của nó. Vậy làm sao để sử dụng gió tạo ra chuyển động?
- Mục tiêu bài học
- Hiểu được hiện tượng gió có thể làm quay vật thể.
- Biết cách làm chong chóng đơn giản từ giấy và que tre.
- Rèn kỹ năng thủ công, tư duy sáng tạo và làm việc nhóm.
- Chuỗi hoạt động STEM
- Bước 1: Xác định vấn đề: Tại sao chong chóng quay khi có gió?
- Bước 2: Nghiên cứu kiến thức nền: Gió là gì? Cách tạo ra chuyển động quay.
- Bước 3: Đề xuất giải pháp: Vẽ mô hình chong chóng.
- Bước 4: Chế tạo mô hình: Gấp giấy, tạo cánh, gắn vào trục quay.
- Bước 5: Thử nghiệm – điều chỉnh: Thổi gió, kiểm tra độ quay.
- Bước 6: Chia sẻ: Giới thiệu sản phẩm và cách làm.
- Đồ dùng dạy học
Giấy màu, que tre, đinh ghim, kéo, hồ dán.
- Đánh giá kết quả
- Sản phẩm: Chong chóng quay tốt.
- Năng lực: Hợp tác, sáng tạo.
- Thái độ: Hứng thú, tích cực.
Kế hoạch bài dạy STEM lớp 2
Chủ đề: Làm xe chạy bằng lực gió
Thời lượng: 1 tiết
Môn học tích hợp: Tự nhiên – Xã hội, Thủ công, Khoa học
- Vấn đề thực tiễn
Làm sao để xe có thể chạy mà không cần dùng tay đẩy hay pin?
- Mục tiêu bài học
- Hiểu nguyên lý gió tạo ra lực đẩy.
- Tự thiết kế được xe gió đơn giản.
- Phát triển kỹ năng thử nghiệm và hợp tác.
- Chuỗi hoạt động STEM
- Bước 1: Xác định vấn đề: Xe có thể chạy bằng gió không?
- Bước 2: Tìm hiểu: Quan sát các vật bị gió thổi di chuyển.
- Bước 3: Đề xuất giải pháp: Làm xe gắn cánh quạt.
- Bước 4: Chế tạo: Lắp thân xe, gắn trục và quạt giấy.
- Bước 5: Thử nghiệm: Dùng quạt hoặc thổi để xe chạy.
- Bước 6: Chia sẻ: Trình bày sản phẩm, rút kinh nghiệm.
- Đồ dùng dạy học
Ống hút, giấy màu, bánh xe đồ chơi, que gỗ, keo dán.
- Đánh giá kết quả
- Sản phẩm: Xe di chuyển được.
- Năng lực: Giải quyết vấn đề.
- Thái độ: Tự tin, chủ động.
Kế hoạch bài dạy STEM lớp 3
Chủ đề: Làm cầu giấy chịu lực
Thời lượng: 2 tiết
Môn học tích hợp: Toán, Khoa học, Kĩ thuật
- Vấn đề thực tiễn
Cầu giấy thường yếu. Làm sao để thiết kế một cây cầu giấy có thể chịu vật nặng?
- Mục tiêu bài học
- Biết các dạng hình học tăng khả năng chịu lực.
- Biết tự thiết kế, thử nghiệm cầu giấy làm ra.
- Tăng khả năng cho học sinh làm việc nhóm, thuyết trình.
- Chuỗi hoạt động STEM
- Bước 1: Nêu vấn đề: Làm cầu giấy chịu lực.
- Bước 2: Nghiên cứu: So sánh hình trụ, hình tam giác, dầm cầu.
- Bước 3: Đề xuất: Thiết kế cầu dùng ống giấy cuộn tròn.
- Bước 4: Chế tạo: Gấp giấy, dán mô hình.
- Bước 5: Thử nghiệm: Đặt vật nặng lên, kiểm tra độ bền.
- Bước 6: Thảo luận: Nhận xét, góp ý lẫn nhau.
- Đồ dùng dạy học
Giấy A4, keo, sách nhỏ, vật nặng thử nghiệm (hộp tẩy, viên pin…).
- Đánh giá kết quả
- Sản phẩm: Cầu đứng vững.
- Năng lực: Hợp tác, thử nghiệm.
- Thái độ: Hứng thú học tập.
Kế hoạch bài dạy STEM lớp 4
Chủ đề: Hệ thống lọc nước mini
Thời lượng: 2 tiết
Môn học tích hợp: Khoa học, Kỹ thuật, Mĩ thuật
- Vấn đề thực tiễn
Làm sao để lọc nước bẩn thành nước sạch bằng cách đơn giản?
- Mục tiêu bài học
- Hiểu vai trò của các lớp lọc như sỏi, cát, than.
- Thiết kế và lắp ráp được hệ thống lọc mini.
- Rèn kỹ năng thuyết trình, quan sát và cải tiến.
- Chuỗi hoạt động STEM
- Bước 1: Nêu vấn đề: Ô nhiễm nước – cần lọc như thế nào?
- Bước 2: Kiến thức: Cách lọc truyền thống và tự nhiên.
- Bước 3: Giải pháp: Lọc bằng chai nhựa và các lớp lọc.
- Bước 4: Chế tạo: Lắp mô hình từ chai, cát, sỏi, than.
- Bước 5: Thử nghiệm: Đổ nước bẩn, quan sát kết quả.
- Bước 6: Thuyết trình: Trình bày mô hình, rút kinh nghiệm.
- Đồ dùng dạy học
Chai nhựa, cát, sỏi, than hoạt tính, bông, ly đựng nước.
- Đánh giá kết quả
- Sản phẩm: Lọc ra nước trong.
- Năng lực: Tư duy giải pháp, sáng tạo.
- Thái độ: Bảo vệ môi trường.
Kế hoạch bài dạy STEM lớp 5
Chủ đề: Thiết bị báo nước đầy
Thời lượng: 2 tiết
Môn học tích hợp: Khoa học, Công nghệ, Tin học
- Vấn đề thực tiễn
Làm sao biết bồn nước đầy để tắt nước đúng lúc, tránh tràn?
- Mục tiêu bài học
- Hiểu mạch điện cơ bản.
- Lắp được thiết bị cảnh báo nước đầy.
- Rèn kỹ năng tư duy logic, sửa lỗi kỹ thuật.
- Chuỗi hoạt động STEM
- Bước 1: Nêu vấn đề: Hết nước – tràn nước đều bất tiện.
- Bước 2: Tìm hiểu: Dòng điện, mạch kín, cảm biến đơn giản.
- Bước 3: Đề xuất: Dùng dây dẫn, pin, còi báo hoặc đèn LED.
- Bước 4: Chế tạo: Lắp mô hình báo khi nước chạm cực điện.
- Bước 5: Thử nghiệm: Đổ nước tăng dần và quan sát tín hiệu.
- Bước 6: Chia sẻ: So sánh mô hình, phân tích tính hiệu quả.
- Đồ dùng dạy học
Pin, còi điện, đèn LED, dây đồng, băng keo, hộp nhựa.
- Đánh giá kết quả
- Sản phẩm: Thiết bị báo khi nước đầy.
- Năng lực: Vận dụng kiến thức, lắp ráp.
- Thái độ: Học sinh ham học hỏi, biết sáng tạo.
Kế hoạch bài dạy STEM là công cụ hữu ích giúp giáo viên triển khai phương pháp giáo dục tích hợp hiện đại, khơi dậy tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Hy vọng với những hướng dẫn cùng ví dụ thực tế sẽ giúp thầy cô dễ dàng điều chỉnh, áp dụng vào từng tiết học phù hợp. Nếu cần hỗ trợ thêm về kế hoạch chuẩn với biên soạn chi tiết, bạn hãy liên hệ ngay Liên Việt – Nơi đồng hành cùng các thầy cô nâng cao chất lượng chuyên môn.
