Trong hệ thống pháp luật về mua sắm công và lựa chọn nhà thầu, đấu thầu là hình thức chủ đạo nhằm đảm bảo nguyên tắc cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả. Tuy nhiên, cũng có các trường hợp không phải đấu thầu nhằm tạo sự linh hoạt trong thực tiễn, tiết kiệm thời gian, chi phí và phù hợp với đặc thù từng loại gói thầu hoặc dự án được quy định cụ thể trong Luật Đấu thầu. Bài viết dưới đây của Liên Việt sẽ giúp bạn hiểu rõ những trường hợp nào được miễn đấu thầu, điều kiện áp dụng ra sao để thực hiện đúng quy định pháp luật.
Các trường hợp không phải đấu thầu
Trong hệ thống Luật Đấu thầu năm 2023, việc tổ chức đấu thầu là quy trình chuẩn cho hầu hết các gói thầu nhằm đảm bảo nguyên tắc cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả. Tuy nhiên, có những tình huống đặc thù mà luật cho phép bỏ qua hình thức đấu thầu, tức là không phải thực hiện quy trình đấu thầu chính thức. Việc này giúp tăng tính linh hoạt trong các tình huống cấp thiết, đặc thù hoặc có quy định pháp lý ngoại lệ.
Căn cứ Luật Đấu thầu 2023 (khoản 7 Điều 3), các trường hợp không phải đấu thầu mà nhà thầu hoặc chủ đầu tư được tự quyết định chọn nhà thầu bao gồm:
- Khi gói thầu sử dụng vốn tài trợ trong nước nhưng nhà tài trợ yêu cầu không tổ chức đấu thầu.
- Gói thầu của đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng nguồn vốn vay không thuộc tín dụng đầu tư của Nhà nước, vốn ODA hay vốn vay ưu đãi.
- Việc thuê, mua hoặc thuê mua nhà ở, trụ sở, tài sản gắn liền với đất.
- Mua vật tư, nguyên liệu, dịch vụ phi tư vấn để phục vụ trực tiếp cho hợp đồng đã trúng thầu, ví dụ tổ chức đã trúng thầu gói khám sức khỏe thì việc họ tiếp tục mua thuốc, vật tư, thuê xe là không cần đấu thầu lại.
- Mua sắm thuốc không nằm trong danh mục BHYT chi trả hoặc vắc xin tiêm chủng dịch vụ.
Theo Luật số 90/2025/QH15 áp dụng từ 1/7/2025 (sửa đổi bổ sung Luật Đấu thầu 2023) mở rộng thêm các trường hợp không phải đấu thầu dưới đây:
- Gói thầu sử dụng vốn tài trợ mà nhà tài trợ không yêu cầu đấu thầu.
- Lựa chọn nhà thầu ở nước ngoài cho các đơn vị Việt Nam tại nước ngoài.
- Việc thuê, mua, thuê mua tài sản không phải là công cụ, thiết bị chuyên dụng.
- Lựa chọn nhà thầu cho các doanh nghiệp nhà nước không sử dụng ngân sách.
- Gói thầu trong dự án đầu tư kinh doanh (không thuộc ngân sách nhà nước).
- Lựa chọn hòa giải viên, trọng tài xử lý tranh chấp hợp đồng.
- Mua sắm hàng hóa dịch vụ đã được Nhà nước niêm yết giá.
- Hợp đồng cung cấp vật tư, dịch vụ cho ngành dầu khí theo hợp đồng đã được phê duyệt.
>> Xem thêm:
Các trường hợp không bắt buộc áp dụng Luật Đấu thầu
Dù Luật Đấu thầu 2023 là nền tảng cho hoạt động đấu thầu, vẫn có những trường hợp cụ thể không bắt buộc áp dụng theo quy định tại Luật 90/2025/QH15 (sửa đổi, hiệu lực từ 01/07/2025). Ngoài nắm bắt các trường hợp không phải đấu thầu thì bạn cũng cần biết các trường hợp không bắt buộc áp dụng Luật Đấu thầu dưới đây:
- Gói thầu thuộc dự án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt nếu không sử dụng ngân sách nhà nước hoặc quỹ phát triển khoa học – công nghệ nội bộ của doanh nghiệp.
- Hoạt động của đơn vị sử dụng vốn vay tự chịu trách nhiệm tài chính, không là ngân sách Nhà nước, vốn ODA hay vay ưu đãi.
Doanh nghiệp, tổ chức tự quyết định áp dụng hoặc không áp dụng Luật này nếu không thuộc phạm vi bắt buộc theo luật hiện hành.
Điều kiện để áp dụng hình thức không đấu thầu
Trong những trường hợp đặc thù, Luật Đấu thầu và các quy định liên quan cho phép áp dụng những biện pháp mua sắm linh hoạt, không cần đấu thầu qua mạng (như chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, đàm phán giá…). Điều này để đơn giản hóa thủ tục và đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Để áp dụng hợp pháp hình thức mua sắm không qua đấu thầu, cần đáp ứng một số điều kiện cơ bản sau:
- Tình huống cấp bách không thể chờ đấu thầu qua mạng, ví dụ như thiên tai, dịch bệnh, nguy cơ mất an toàn, khi cần mua vật tư y tế, trang thiết bị cứu trợ… mà không thể trì hoãn vì quy trình đấu thầu mất nhiều thời gian.
- Mua sắm trong lĩnh vực chuyên biệt, chỉ có nhà cung cấp duy nhất đủ năng lực, có thể là sản phẩm độc quyền, bảo mật hoặc cần kỹ thuật phức tạp (ví dụ: hệ thống bản quyền, thiết bị công nghệ cao chỉ có một nhà sản xuất trong nước hoặc quốc tế).
- Chi phí tổ chức đấu thầu thực sự không tương xứng với giá trị gói thầu, khi giá trị hợp đồng nhỏ nhưng chi phí làm hồ sơ, công bố và vận hành qua mạng cao hơn đáng kể, việc mua sắm trực tiếp giúp tiết kiệm nguồn lực.
- Doanh nghiệp từng nhiều lần cung cấp bền vững, uy tín, chất lượng đã được chứng minh sau thời gian dài, đem lại hiệu quả kinh tế và sự ổn định liên tục của nhà thầu.
- Một số gói thầu thuộc diện đặc thù như về quốc phòng, mua vắc-xin dịch vụ, nghiên cứu chuyên ngành… được miễn thực hiện thông qua hệ thống đấu thầu quốc gia. Trong các trường hợp không phải đấu thầu này, Luật Đấu thầu và các quy định liên quan cho phép áp dụng những biện pháp mua sắm linh hoạt, không cần đấu thầu qua mạng để đơn giản hóa thủ tục và đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
>> Xem thêm: Tuyển sinh lớp chứng chỉ đấu thầu cơ bản
Việc áp dụng các trường hợp không phải đấu thầu là hoàn toàn hợp pháp khi đáp ứng đầy đủ điều kiện do Luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn quy định. Thực hiện đúng – có trách nhiệm các quy định này không chỉ là cách bảo vệ quyền lợi pháp lý mà còn là nền tảng xây dựng niềm tin và uy tín trong môi trường đấu thầu ngày càng chuyên nghiệp. Để tìm hiểu nhiều thêm về Luật đấu thầu hay bạn cần ôn thi lấy chứng chỉ đấu thầu, bạn hãy liên hệ với Liên Việt chúng tôi để được tư vấn, hỗ trợ tốt nhất.
