Quản lý giáo dục mầm non là gì? Top 5 phương pháp giáo dục tiên tiến

Dạy dỗ, chăm sóc trẻ mầm non chưa bao giờ là công việc dễ dàng, và công tác quản lý giáo dục mầm non lại càng đòi hỏi sự tâm huyết, chuyên môn cùng khả năng lãnh đạo nhạy bén. Vậy quản lý giáo dục mầm non thực chất là gì? Người quản lý tại các trường mầm non phải đảm nhận những nhiệm vụ nào, đối mặt với những khó khăn gì? Làm sao để vận hành một môi trường giáo dục mầm non hiệu quả, tạo nền tảng vững chắc cho những mầm non tương lai?

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về lĩnh vực quản lý giáo dục mầm non, đồng thời giới thiệu những phương pháp quản lý tiên tiến, hiệu quả nhất hiện nay. Mời bạn đọc cùng Liên Việt khám phá hành trình gieo mầm cho những ước mơ!

1 Quản lý giáo dục mầm non là gì?

Quản lý giáo dục mầm non là việc điều hành, điều phối, quản lý tất cả các hoạt động tại cơ sở giáo dục mầm non. Các công việc cụ thể của quản lý trường mầm non bao gồm quản lý về quy chế, tổ chức, nhân sự, hoạt động dạy – học và các chương trình, ngân sách, cơ sở vật chất,…

Vai trò, trách nhiệm của cán bộ quản lý giáo dục mầm non được quy định tại Điều 18 Luật Giáo dục 2019 như sau:

• Cán bộ quản lý giáo dục mầm non có vai trò quan trọng trong việc tổ chức, quản lý và điều hành hoạt động giáo dục tại các cơ sở đào tạo.
• Cán bộ quản lý giáo dục mầm non có trách nhiệm học tập, rèn luyện và không ngừng nâng cao về phẩm chất, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý và tuân thủ các tiêu chuẩn, quy định pháp luật.

2 Các thành tố của quản lý giáo dục mầm non

Quản lý mầm non là một chuỗi công việc phức tạp thuộc về quản lý trong giáo dục, liên quan nhiều đối tượng. Cụ thể, các yếu tố của quá trình quản lý giáo dục mầm non bao gồm:

• Chủ thể quản lý: là một người hoặc một tổ chức nắm quyền quản lý và điều hành trong hoạt động giáo dục tại cơ sở mẫu giáo (hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn,…). Chủ thể quản lý sẽ sử dụng công cụ quản lý, tác động trực tiếp lên các đối tượng quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu đề ra.
• Đối tượng quản lý: là tất cả cá nhân hoặc sự vật, hiện tượng chịu sự tác động của chủ thể quản lý. Cụ thể, đối tượng quản lý có thể là đội ngũ giáo viên, nhân viên, cơ sở vật chất nhà trường,…
• Mục tiêu quản lý: do cán bộ quản lý giáo dục đề ra, hoặc là những cam kết giữa chủ thể quản lý và các thành viên tổ chức thống nhất đưa ra.
• Phương pháp quản lý: cách thức cụ thể mà chủ thể quản lý tác động lên đối tượng quản lý.
• Khách thể quản lý: là những yếu tố môi trường tác động trực tiếp/gián tiếp đến hoạt động quản lý giáo dục mầm non.
• Công cụ quản lý: bao gồm các văn bản luật, văn bản chỉ đạo, chủ trương, đường lối, chính sách,… hoặc những hướng dẫn, quy định, chỉ đạo, tư vấn, thưởng – phạt… được áp dụng.

>>> Xem thêm: Mở lớp học bảo mẫu mầm non mới nhất 2024 – Liên Việt Education

3 Các phương pháp quản lý giáo dục mầm non

Cùng với sự phát triển của nền giáo dục quốc dân, việc áp dụng những phương pháp quản lý giáo dục mầm non hiệu quả là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện cho trẻ mẫu giáo. Dưới đây là 5 phương pháp quản lý giáo dục mầm non phổ biến, giúp thầy cô và phụ huynh có cái nhìn tổng quan về cách thức quản lý giáo dục trẻ nhỏ tại các trường mầm non.

Quản lý theo mục tiêu

Là một trong 5 phương pháp quản lý giáo dục mầm non phổ biến hiện nay, quản lý theo mục tiêu tập trung vào việc xác định rõ ràng và hướng đến việc thực hiện hiệu quả các mục tiêu giáo dục cho trẻ.

Thay vì chỉ đơn thuần lên kế hoạch chung chung, phương pháp này đòi hỏi các nhà quản lý phải xây dựng lộ trình chi tiết, cụ thể với những mục tiêu ngắn hạn và dài hạn phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ. Bên cạnh đó, việc thường xuyên theo dõi, đánh giá tiến độ thực hiện kế hoạch cũng là yếu tố quan trọng, giúp đảm bảo mục tiêu được hoàn thành đúng tiến độ và hiệu quả.

Ưu điểm nổi bật của quản lý theo mục tiêu chính là tạo ra một môi trường giáo dục mầm non bài bản, có định hướng rõ ràng, tập trung tối đa vào sự phát triển toàn diện của trẻ.

Quản lý theo quy trình

Nền tảng cho một môi trường giáo dục mầm non chuyên nghiệp và hiệu quả chính là hệ thống quy trình vận hành rõ ràng, khoa học. Đó cũng chính là mục tiêu hướng đến của phương pháp quản lý theo quy trình.

Phương pháp này tập trung vào việc thiết lập và chuẩn hóa quy trình thực hiện cho tất cả các hoạt động quản lý giáo dục, từ những công việc nhỏ nhất như đón trẻ, điểm danh, tổ chức giờ ăn, ngủ nghỉ,… đến những hoạt động phức tạp hơn như xây dựng kế hoạch giảng dạy, tổ chức ngoại khóa, quản lý tài chính, cơ sở vật chất,…

Nhờ việc vận hành theo quy trình bài bản, mọi hoạt động trong trường mầm non đều diễn ra trôi chảy, nhịp nhàng, hạn chế tối đa sai sót, đồng thời tối ưu hóa hiệu suất công việc. Không chỉ mang đến sự an tâm cho phụ huynh, quản lý theo quy trình còn giúp tạo dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý.

Quản lý dựa trên dữ liệu

Trong thời đại công nghệ 4.0, dữ liệu chính là chìa khóa vạn năng cho sự phát triển đột phá, và lĩnh vực giáo dục mầm non cũng không nằm ngoài xu hướng tất yếu ấy. Quản lý dựa trên dữ liệu đang dần khẳng định vị thế là một trong những phương pháp quản lý hiện đại và hiệu quả nhất hiện nay.

Vậy phương pháp này vận hành như thế nào? Thay vì chỉ dựa trên kinh nghiệm hay cảm quan cá nhân, các nhà quản lý sẽ thu thập, phân tích một cách có hệ thống các dữ liệu liên quan đến mọi hoạt động của trường mầm non, bao gồm: dữ liệu về sự tiến bộ của trẻ, phản hồi từ phía phụ huynh, đánh giá của giáo viên về chương trình học, hiệu quả các hoạt động ngoại khóa,… Từ bức tranh toàn cảnh được “vẽ” nên từ dữ liệu, người quản lý sẽ đưa ra những điều chỉnh kịp thời cho chương trình giáo dục, phương pháp giảng dạy, cũng như có những hỗ trợ phù hợp nhất với nhu cầu của từng trẻ.

Chính cách tiếp cận “cá nhân hóa” ấy đã tạo nên ưu điểm vượt trội cho phương pháp quản lý dựa trên dữ liệu. Việc nắm bắt sát sao tình hình thực tế, bám sát nhu cầu của từng học sinh không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục một cách toàn diện mà còn tạo tiền đề cho sự phát triển tối ưu của từng cá nhân.

Quản lý tham gia

Hiệu quả giáo dục mầm non không chỉ phụ thuộc vào nội dung chương trình hay phương pháp giảng dạy, mà còn được quyết định bởi sự đồng hành của cả một hệ thống, trong đó cha mẹ, nhà trường và cộng đồng đóng vai trò then chốt. Xuất phát từ tầm quan trọng của sự gắn kết chặt chẽ ấy, phương pháp quản lý tham gia đã ra đời.

Đúng như tên gọi của nó, quản lý tham gia khuyến khích và tạo điều kiện cho tất cả các bên liên quan cùng tham gia vào quá trình giáo dục trẻ. Từ giáo viên, nhân viên nhà trường đến phụ huynh và cộng đồng xung quanh, mỗi cá nhân đều có vai trò và tiếng nói riêng trong việc kiến tạo môi trường giáo dục tốt nhất cho trẻ.

Sự tham gia của các bên có thể được thể hiện qua nhiều hình thức đa dạng: phụ huynh tham gia đóng góp ý kiến cho chương trình học, cộng đồng hỗ trợ tổ chức các hoạt động ngoại khóa,… Nhờ có sự kết nối chặt chẽ, thông suốt giữa gia đình, nhà trường và xã hội, trẻ sẽ được lớn lên trong môi trường phát triển đồng nhất, toàn diện, từ đó hình thành nhân cách tốt đẹp và khả năng thích nghi cao.

Quản lý đổi mới

Quản lý đổi mới đang dần trở thành xu hướng tất yếu trong giáo dục mầm non. Vậy phương pháp quản lý này có gì đặc biệt? 

Quản lý đổi mới là phương pháp quản lý tập trung vào việc liên tục đổi mới, sáng tạo trong mọi hoạt động giáo dục, từ chương trình học, phương pháp giảng dạy đến môi trường học tập.

Phương pháp này khuyến khích giáo viên nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới, sử dụng công nghệ hiện đại và tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế cho trẻ.

Quản lý đổi mới giúp trẻ tiếp thu kiến thức hiệu quả, phát triển tư duy sáng tạo, kỹ năng sống và khả năng thích nghi cao, trang bị cho trẻ những kỹ năng thiết yếu của thế kỷ 21 như: tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề, tinh thần hợp tác,… giúp trẻ tự tin hội nhập quốc tế.

4 05 Phương pháp giáo dục mầm non giúp trẻ phát triển toàn diện

Trong quản lý giáo dục tại các trường mẫu giáo, việc lựa chọn phương pháp giáo dục trẻ em là vô cùng quang trọng. Lựa chọn đúng phương pháp sẽ giúp các bé có môi trường thuận lợi nhất để phát triển cả về thể chất và trí tuệ.

Sau đây là bảng tổng hợp và so sánh 5 phương pháp giáo dục trẻ mẫu giáo hiệu quả cao, đang được áp dụng phổ biến cả trong nước và trên thế giới:

Bảng so sánh 5 phương pháp giáo dục mầm non

Phương pháp giáo dục Montessori

Montessori là phương pháp giáo dục mầm non được sáng lập bởi tiến sĩ – bác sĩ Maria Montessori đến từ Ý.

Đặc điểm chính của phương pháp giáo dục mầm non Montessori:

• Lấy khả năng tự học của trẻ làm nền tảng cơ sở giáo dục.
• Chú trọng khả năng khai thác tiềm năng sẵn có, không áp đặt trẻ, chỉ quan sát đưa ra gợi ý và hỗ trợ khả năng tự phát triển của trẻ.
• Giáo dục thông qua 5 lĩnh vực khác nhau gồm: giác quan, ngôn ngữ, toán học, thực hành cuộc sống và văn hóa.

Mục đích chính của phương pháp giáo dục này là giúp trẻ thể hiện cá tính riêng, biểu hiện năng lực và khả năng sáng tạo một cách toàn diện nhất thông qua các đồ chơi Montessori và các hoạt động giáo dục khác.

Phương pháp giáo dục Reggio Emilia

Reggio Emilia là phương pháp giáo dục trẻ em do nhà tâm lý học người Ý nổi tiếng Loris Malaguzzi đưa ra.

Đặc điểm chính của phương pháp Reggio Emilia:

• Xây dựng dựa trên nguyên tắc “lấy trẻ làm trung tâm của việc giáo dục” và “trao quyền làm chủ cho trẻ nhỏ”.
• Bồi dưỡng tư duy sáng tạo và phát triển khả năng tư duy, giải quyết vấn đề mạch lạc hơn cho trẻ thông qua ngôn ngữ biểu đạt và khả năng nhận thức, giao tiếp hàng ngày.
• Quá trình học tập thường thông qua các hoạt động thú vị, khám phá thế giới xung quanh.
• Phương pháp giáo dục này khá cởi mở, tự do nên phù hợp với các bé có cá tính mạnh mẽ.

Reggio Emilia được cho là rất thích hợp áp dụng dạy trẻ ở những độ tuổi đầu đời. Nhất là giai đoạn trẻ từ 3 – 5 tuổi, đây được xem là giai đoạn vàng để hình thành mọi kỹ năng, suy nghĩ, phát triển của con sau này.

Phương pháp giáo dục Glenn Doman

Phương pháp giáo dục Glenn Doman là phương pháp vô cùng nổi tiếng bắt nguồn từ Hoa kỳ, do giáo sư Glenn Doman cùng các cộng sự của ông nghiên cứu và sáng lập.

Đặc điểm chính của phương pháp:  

• Trẻ học thông qua các loại thẻ dot-card hoặc flash-card tương ứng với chương trình đọc viết và toán học.
• Chủ đề học bao là từ vựng hoặc số đếm, tương đương với chương trình đọc viết và toán học của trẻ.
• Thông qua nhận biết và trả lời dot-card, flashcard, các bé được kích thích trí thông minh và khả năng sử dụng ngôn ngữ.
• Đây là phương pháp giáo dục mầm non mà cha mẹ trở thành người thầy, người bạn học cùng con.

Glenn Doman là phương pháp mở đầu cho xu hướng giáo dục trẻ từ rất sớm, có thể ứng dụng khi các con mới chỉ từ 3 tháng tuổi trở lên.

Phương pháp giáo dục Steiner

Phương pháp Steiner hay còn gọi là  phương pháp Waldorf, do Rudolf Steiner Joseph Lorenz  (nhà triết học – tư tưởng xã hội người Áo) nghiên cứu và phát triển.

Đặc điểm chính của phương pháp:  

• Tập trung vào 3 yếu tố cơ bản của trẻ là suy nghĩ, cảm xúc và ý chí.
• Chú trọng trong vấn đề phát triển trí não, tăng cường khả năng tư duy, sáng tạo và nuôi dưỡng sở thích của trẻ hơn là học thuật.
• Các hoạt động trong lớp học Steiner thường bao gồm nghệ thuật, âm nhạc,…

Nghiên cứu của Steiner cho rằng trước năm 3 tuổi là khoảng thời gian trẻ chưa thể nhận thức rõ về bản thân hoặc mọi thứ xung quanh. Vì vậy, Steiner không thúc ép trẻ hiểu nhiều về thế giới tự nhiên trước năm 3 tuổi mà để trẻ thích nghi tự nhiên. Phương pháp này hướng đến môi trường dạy học không có thiết bị số, chỉ có những hoạt động ca hát, nhảy múa… do giáo viên và các con cùng tạo nên.

Phương pháp giáo dục STEM 

STEM là phương pháp giáo dục do Quỹ Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (NSF) phát triển. Phương pháp tích hợp các môn: khoa học (Science), công nghệ (Technology), kỹ thuật (Engineering) và toán học (Mathematics). Gần đây, phương pháp này được hoàn thiện thêm với Art (Mỹ thuật) và có tên gọi mới là STEAM.

Đặc điểm chính của phương pháp STEM: 

• Học tập thông qua thực hành: STEM không đặt nặng lý thuyết, lấy thực hành và các trải nghiệm thực tế làm bài học cho bé.
• Hình thành cho trẻ cách phân tích, giải quyết vấn đề một cách chủ động, qua đó phát huy khả năng sáng tạo.
• STEM tạo ra những bài giảng thực tiễn, bắt đầu từ những câu hỏi để khơi dậy sự tò mò và tìm kiếm phương án ở trẻ. Nhờ vậy, các bé được trau dồi kiến thức đa dạng lĩnh vực, học tập một cách tự nhiên không gò bó.

STEM hay STEAM là phương pháp giáo dục rất nổi tiếng và có thể áp dụng trên nhiều cấp đào tạo. Đối với bậc giáo dục mầm non, từ 3 tuổi là thời gian thích hợp nhất để bắt đầu áp dụng STEM vào dạy học cho trẻ. Vì đây là giai đoạn “vàng” cho sự phát triển trí tuệ, trẻ luôn có sự tò mò và thích khám phá thế giới xung quanh.

Giáo dục mầm non không có câu trả lời “đúng” hay “sai” cứng nhắc, quan trọng là việc các con được tiếp cận một chương trình đào tạo phù hợp lứa tuổi và khả năng. Cũng như Liên Việt đã đề cập ở trên, mỗi phương pháp giáo dục trẻ đều có ưu và nhược điểm, không phương pháp nào là hoàn hảo. Điều cần thiết là các nhà quản lý cần nắm bắt tình hình tại nhà trường để lựa chọn phương pháp giáo dục mầm non phù hợp nhóm tuổi, tính cách và nhu cầu phát triển của các bé.

Việc kết hợp các phương pháp khác nhau cũng là ý tưởng hay để tạo ra một chương trình giáo dục toàn diện nhất. Tuy nhiên, người quản lý cần thảo luận và cân nhắc khi áp dụng các phương pháp vào hoạt động giảng dạy, có sự điều chỉnh phù hợp nhất với tình hình thực tế.

Tóm lại, việc áp dụng các phương pháp quản lý giáo dục mầm non là chìa khóa giúp nhà trường tạo dựng môi trường học tập lý tưởng cho trẻ nhỏ, nâng cao chất lượng giáo dục tại cơ sở đào tạo. Các nhà quản lý cần linh hoạt lựa chọn và áp dụng các phương pháp nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục. Mong rằng bài viết này sẽ mang lại những thông tin thiết thực, hữu ích giúp các quản lý mầm non đưa ra quyết định phù hợp nhất!