Nghiệp vụ quản lý thư viện gồm những gì? Quy trình nghiệp vụ quản lý thư viện ra sao? Mời bạn đọc theo dõi bài viết của chúng tôi để cập nhật những thông tin chi tiết!
1 Nghiệp vụ thư viện là gì?
Hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ của thư viện là những hoạt động được thực hiện theo quy tắc, thủ tục của nghiệp vụ thư viện, bao gồm: xây dựng vốn tài liệu; xử lý tài liệu; tổ chức bộ máy tìm kiếm; tổ chức tài liệu; bảo quản tài liệu; kiểm kê, vệ sinh tài liệu; tổ chức sắp xếp. dịch vụ thư viện; Chuẩn bị các ấn phẩm thông tin thư viện; hoạt động truyền thông và tiếp cận cộng đồng; thống kê thư viện.
Quy định về hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ của thư viện được cập nhật tại Thông tư 18/2014/TT-BVHTTDL. Thông tư này áp dụng đối với các thư viện quy định tại Điều 13 Nghị định số 72/2002/NĐ-CP. Việc tổ chức và thực hiện các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ của thư viện phải đảm đảm các yêu cầu sau:
- Theo đúng quy định của pháp luật về thư viện; quy tắc, quy trình của nghiệp vụ thư viện.
- Đáp ứng và phục vụ các chức năng, nhiệm vụ của các loại thư viện do pháp luật quy định, phù hợp với quy mô thư viện và đối tượng người dùng mà thư viện có trách nhiệm phục vụ.
- Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, từng bước tự động hóa thư viện, tập trung xây dựng vốn tư liệu điện tử, tổ chức các dịch vụ thư viện điện tử, nâng cao chất lượng và hiệu quả phục vụ thư viện, đáp ứng tối đa nhu cầu của người dùng.
2 Nghiệp vụ viện gồm những gì?
Trong các hoạt động của thư viện, những hoạt động nghiệp vụ là cơ sở nền quan trọng nhất, gắn liền với hiệu quả và sự phát triển của thư viện. Nghiệp vụ thư viện được quy định tại Chương II. Thông tư 18/2014/TT-BVHTTDL và sửa đổi bổ sung tại Thông tư 02/2020/TT-BVHTTDL như sau:
Xây dựng vốn tài liệu: Tạo lập, củng cố và nâng cao chất lượng nguồn thông tin thư viện đáp ứng nhu cầu đa dạng và luôn thay đổi của người dùng tin. Vốn tài liệu xây dựng bao gồm các nội dung chủ yếu sau:
- Xác định chính sách phát triển vốn tài liệu phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, đối tượng người sử dụng mà thư viện có trách nhiệm phục vụ;
- Tổ chức thu thập tài liệu
- Thực hiện thanh lọc tài liệu.
Xử lý tài liệu: Tài liệu bổ sung vào thư viện được xử lý theo quy tắc, quy trình của nghiệp vụ thư viện để phục vụ cho việc quản lý, tra cứu và sử dụng. Xử lý tài liệu bao gồm:
- Xử lý kỹ thuật
- Xử lý hình thức
- Xử lý nội dung
Tổ chức bộ máy tra cứu: Bộ máy tìm kiếm của thư viện giúp người dùng tra cứu, tìm kiếm thông tin, tài liệu trong và ngoài thư viện. Công cụ tìm kiếm bao gồm các dạng chính sau:
- Hệ thống truy tìm mục lục truyền thống giúp người dùng tra cứu, tìm tài liệu trong thư viện thông qua mô tả tài liệu, bao gồm: mục lục sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái (tên tác giả, tên tài liệu); mục lục phân loại; mục lục chủ đề;
- Hệ thống tìm kiếm điện tử giúp người dùng tìm kiếm và định vị tài liệu trong và ngoài thư viện thông qua máy tính và mạng máy tính, đồng thời cung cấp quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu thư mục và toàn văn cho mọi loại tài liệu. Báo, tạp chí, bài báo và các loại tài liệu khác;
- Kho tài liệu tra cứu.
Tổ chức tài liệu: Việc xác định vị trí tài liệu trong thư viện giúp cho công tác quản lý, bảo quản và phục vụ người dùng được nhanh chóng, dễ dàng, thuận tiện. Các kiểu tổ chức tệp thư viện:
- Tài liệu giấy chủ yếu được tổ chức theo các hình thức: Kho mở; Kho đóng
- Tài liệu số được tổ chức dưới dạng cơ sở dữ liệu;
- Tài liệu đa phương tiện được tổ chức thành kho/phòng đọc riêng đi kèm với trang thiết bị chuyên dụng phù hợp.
Bảo quản tài liệu: Thực hiện việc bảo quản tài liệu để có thể sử dụng được lâu dài, góp phần tiết kiệm ngân sách nhà nước. Các hình thức bảo quản tài liệu giấy trong thư viện bao gồm:
- Sắp xếp, tổ chức tài liệu và tổ chức kho một cách khoa học, tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và môi trường, không làm hư hỏng tài liệu trong quá trình bảo quản, phục vụ;
- Gia cố, đóng gáy tài liệu để lưu trữ lâu dài trong thư viện;
- Làm sạch, hút bụi và hút ẩm Vật liệu chống nấm mốc và côn trùng gây hại; có các thiết bị phòng chống cháy, nổ phù hợp;
- Sửa chữa kịp thời những hồ sơ bị hư hỏng trong quá trình sử dụng hoặc những hồ sơ bị hư hỏng do thiên tai, hỏa hoạn hoặc không thực hiện các biện pháp bảo quản theo quy định;
- Chuyển dạng tài liệu quý hiếm.
Kiểm kê, thanh lọc tài liệu
Kiểm kê tài liệu
- Kiểm kê tài liệu nhằm đánh giá hiện trạng vốn tài liệu của thư viện trong một giai đoạn, từ đó đề ra các biện pháp củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng vốn tài liệu thư viện;
- Kiểm kê tài liệu được thực hiện đối với tất cả các kho tài liệu được tổ chức trong thư viện;
- Kiểm kê tài liệu phải được thực hiện thường xuyên, theo định kỳ, gắn với công tác thanh lọc tài liệu trong thư viện.
Thanh lọc tài liệu:
- Thanh lọc tài liệu thư viện nhằm nâng cao chất lượng vốn tài liệu thư viện, tiết kiệm chi phí cho công tác tổ chức kho và bảo quản tài liệu; góp phần giảm bớt thời gian lấy tài liệu phục vụ người sử dụng; đồng thời tận dụng giá trị sử dụng của tài liệu, góp phần tiết kiệm ngân sách nhà nước;
- Việc thanh lọc tài liệu thực hiện theo quy định tại Thông tư số 21/2012/BVHTTDL ngày 28 tháng 12 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định tiêu chí và thủ tục thanh lọc tài liệu thư viện;
- Việc thanh lọc tài liệu thư viện phải được thực hiện thường xuyên, theo định kỳ và được tiến hành đối với các kho tài liệu được tổ chức trong thư viện.
Tổ chức dịch vụ thư viện: Là một trong những hoạt động nghiệp vụ và kinh doanh quan trọng nhất của thư viện nhằm cung cấp thông tin, tri thức đáp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu, làm việc và giải trí của người dùng tin. Dịch vụ thư viện được tổ chức như dịch vụ thư viện truyền thống hoặc dịch vụ thư viện điện tử và bao gồm các dịch vụ chính sau:
- Dịch vụ cung cấp dữ liệu, tài liệu: cung cấp tài liệu, thông tin tài liệu, tìm kiếm, phát hiện, phổ biến và xử lý thông tin, tài liệu;
- Các dịch vụ hỗ trợ học tập ngoài nhà trường: sổ tay thư viện; tổ chức các chương trình giáo dục theo nhu cầu của cộng đồng và người dùng tin; hội thảo, bài giảng, chuyên đề;
- Dịch vụ văn hoá và giải trí;
- Dịch truy nhập máy tính cộng cộng;
- Dịch vụ tư vấn, hỗ trợ về chuyên môn, nghiệp vụ thư viện và một số dịch vụ hỗ trợ cho hoạt động của thư viện.
Điều 11. Biên soạn ấn phẩm thông tin thư viện: Nhằm phổ biến, quảng bá, giới thiệu vốn tài liệu thư viện; tài liệu mới xuất bản, bổ sung vào thư viện; đồng thời cũng chỉ chỗ nguồn tài liệu, giúp người sử dụng tiếp cận được tài liệu phù hợp với nhu cầu. Ấn phẩm thông tin thư viện được biên soạn dưới dạng giấy, điện tử, bao gồm một số loại hình chủ yếu sau:
- Thông tin thư mục
- Thông tin chọn lọc, chuyên đề có tóm tắt nội dung tài liệu;
- Một số loại hình khác.
Hoạt động truyền thông, vận động: Nhằm thu hút người sử dụng tới thư viện, sử dụng dịch vụ thư viện.Hoạt động truyền thông, tiếp cận cộng đồng của thư viện bao gồm các hình thức chủ yếu sau:
- Trưng bày, triển lãm sách mới, sách đặc sắc dưới nhiều hình thức như trong thư viện, ngoài thư viện và trên các phương tiện thông tin đại chúng, giới thiệu tài liệu thư viện;
- Tổ chức các sự kiện văn hóa trong thư viện để thu hút người dùng tin đến thư viện, từ đó khuyến khích đọc sách và hình thành thói quen đọc sách;
- Thu thập ý kiến, đánh giá của công chúng, người dùng tin về hoạt động và dịch vụ thư viện;
- Xây dựng mạng lưới tổ chức, cá nhân có liên quan để phát triển hoạt động thư viện.
Thống kê thư viện: Nhằm đánh giá kết quả hoạt động, mức độ đáp ứng của thư viện đối với nhu cầu của người sử dụng; qua đó cung cấp các số liệu cần thiết để cơ quan quản lý thư viện và thư viện có căn cứ xây dựng kế hoạch, duy trì và cải thiện các dịch vụ từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ của thư viện. Một số nội dung thống kê chủ yếu:
- Thống kê về tài liệu:
- Thống kê về người sử dụng:
- Một số nội dung thống kê khác tùy theo từng loại hình thư viện, yêu cầu của cơ quan trực tiếp quản lý thư viện và cơ quan quản lý nhà nước về thư viện.
Trên đây là toàn bộ thông tin hướng dẫn nghiệp vụ thư viện. Hy vọng sẽ giúp ích cho học viên trong quá trình bồi dưỡng kiến thức và công tác trong nghề. Chúc bạn thành công!
